Japonya’daki Sessizlik Kültürü: Gitmeden Duyduğum En Derin Ses
Sessizlik Bir Değer Olabilir Mi?
Hiç gitmediğim ama en çok “sessiz kaldığım” ülke Japonya. Onu bir çok kez bir metro videosunda fark ettim. Kalabalık… ama kimse konuşmuyor, kimse bağırmıyor. Tren geliyor, kapılar açılıyor, herkes sessizce yerini alıyor. Sanki bir toplum değil, bir müzik partisyonu. Ancak bu sessizlik elbette ki bütün bir Japon kültürünü genellememelidir. Burada bir uyarı düşmemiz icap eder. Hangi ülkeyi sessizlikle tanımlarsan deselerdi herhalde bu Japonya olurdu.
Japonya’da Sessizlik Neden Önemlidir?
Japonya’da sessizlik bir eksiklik ya da boşluk değil; aktif bir değer, bir iletişim şeklidir. “Japonlar neden sessiz?” sorusunun cevabı bu kültüre yerleşmiş saygı, denge ve empati anlayışında gizlidir. Çünkü David Matsumoto’ya göre, Japonlar duygularını bastırarak veya değiştirerek ifade ederler. Bu onların aslında farklı maske ile yüzlerini gizlemelerinden ziyade toplum içerisinde diğer bireylere yönelik uyum ve saygılarını açığa çıkardıkları bir davranış biçimine dayanmaktadır. Belki de Japonya’da sessiz olmak, söylenemeyen her şeyin yerine geçecek bir duraklama halini ifade eder. Başkalarına alan tanıyan, sosyal bir var olma biçimidir.
Japonya’da sessizlik, toplum içinde bir davranış biçimine ilaveten estetiği içine alan bir zarafet ve çevresel farkındalığı zihnimizde uyandırır. Japonya kültür ve sanatında “Ma” kavramı vardır. Bu kavram, boşluğu, boş bir alanı ifade eder. Aslında bir çoğumuz için boşluklar, “hiçlikleri” ifade ederken, Japon kültürü bu boşluğu sessizlikle doldurur: Boşluğa zarafet katan sessizlik.
Sessizliğin Şehri: Kyoto’daki Kiyomizu-dera Tapınağı
Ma kavramını bir tabloda görmek istediğimizde Hasegawa Tōhaku’nun, Pine Trees tablosunda görmek mümkün olabilir. Ağaçların bıraktığı etkiyi sanki huzura erdiren resimdeki o boşluklardır.
Eğer Japonya’daki sessizlik kültürünü fiziksel olarak hissedebileceğin bir yer varsa, orası kesinlikle Kiyomizu-dera Tapınağı. Kyoto’da, dağın yamacına kurulmuş bu Budist tapınak, UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alıyor. Ziyaretçiler, ahşap terastan şehrin manzarasını izlerken derin bir iç huzur ve doğa uyumuyla karşılaşıyor. Burada “sessizlik” sadece duyulmayan bir ses değil; bir davranış biçimi, bir nefes. Bu tapınaktan bakıldığında, kentin gürültüsünün boşlukta sessizliğe dönüştüğünü kim hissetmez ki!
Kendi toplumumuzda sessiz kaldığımızda hemen kötüye yorarak şu soruyu sorarız çoğu zaman: Neyin var, bir şey mi oldu? Oysa ki gitmediğim halde Japonya’nın kültürü, suskunlukta zarafeti anımsattı. Değil mi ki ardında artık bir ses bile bırakmayan ölülerin toprakları çiçek açar.
Kaynaklar:
- Antonina’nın Japonya kültür turları ile koyo ve sakura zamanlarını en iyi şekilde deneyimleyin.
- In Praise of Silence: Japan’s Ancient Relationship to the Absence of Noise, Deeper Japan
- David Matsumoto, Culture and Nonverbal Behavior
- Wikipedia, Ma (Negative Space), https://en.wikipedia.org/wiki/Ma_(negative_space)#Etymology
